W oparciu o ustawę z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. 2014 poz. 1015 tj.) na terenie Polski działają Biura informacji gospodarczej (BIG), tj. instytucje gromadzące dane o nierzetelnych dłużnikach. Nie istnieje jeden centralny BIG. Według stanu na kwiecień 2016 r. w Polsce działa pięć biur informacji gospodarczej: BIG InfoMonitor, Krajowy Rejestr Długów BIG (KRD), Rejestr Dłużników ERIF BIG, Krajowe Biuro Informacji Gospdarczej (KBIG), Krajowa Informacja Długów Telekomunikacyjnych (KIDT).
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ww. ustawy wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika będącego konsumentem wyłącznie wówczas, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:
- zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym, w szczególności z tytułu umowy o kredyt konsumencki oraz umów, o których mowa w art. 1871 Kodeksu postępowania cywilnego, tj. umów o: świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych, przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej, dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego, dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków,wywóz nieczystości, dostarczanie energii cieplnej,
- łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika będącego konsumentem wobec wierzyciela wynosi co najmniej 200 złotych oraz są one wymagalne od co najmniej 60 dni,
- upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi będącemu konsumentem do rąk własnych, na adres do doręczeń wskazany przez dłużnika będącego konsumentem, a jeżeli nie wskazał takiego adresu – na adres miejsca zamieszkania, wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura.
Ewentualnie przekazanie do Biura informacji o dłużniku może nastąpić, gdy łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki:
- wierzyciel uzyskał wykonawczy na potwierdzenie zobowiązania,
- upłynęło co najmniej 14 dni od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia do rąk własnych ostrzeżenia o zamiarze przekazania danych do biura.
Powyższa ustawa wskazuje również sytuacje, w których BIG ma obowiązek usunąć dane dłużnika z rejestru.
Co jednak należy uczynić w sytuacji, gdy wpis w BIG – nawet jeżeli ostatecznie usunięty – został umieszczony bezpodstawnie? Oczywistym jest, że w takiej sytuacji naruszone są interesy osoby wpisanej do rejestru, w szczególności naruszone są jej dobra osobiste w postaci wizerunku. Tego typu dobro osobiste jest objęte ochroną cywilnoprawną. Co więcej, bezpodstawne wpisanie w BIG może spowodować szkodę w majątku wpisanej osoby.
Zgodnie z art. 23 k.c. „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”. Z kolei art. 24 § 1 k.c. stanowi, iż: „Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny”, zaś wedle treści § 2 ww. przepisu: „Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych”.
Zatem przed złożeniem powództwa o ochronę dóbr osobistych należy wezwać osobę, która naruszyła dobro osobiste (zgłaszającego wniosek o wpis do rejestru lub odpowiedni BIG) do zaprzestania naruszeń i naprawienia szkody (jeżeli takowa powstała w wyniku bezpodstawnego umieszczenia wpisu). Dopiero w razie bezskutecznego wezwania do zaniechania naruszeń możliwie jest złożenie powództwa.
W pozwie możemy żądać każdej czynności, która jest potrzebna do usunięcia skutków naruszenia. W praktyce żądanie obejmuje: umieszczenie stosownego oświadczenia w mediach (prasa, tv, internet), zapłatę odszkodowania (w przypadku powstania szkody majątkowej) oraz zapłatę zadośćuczynienia wynikającego z faktu samego naruszenia dobra osobistego. Ewentualnie można żądać zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany w pozwie cel społeczny.
Posiłkowe rozwiązanie o charakterze represyjnym proponuje nam także omawiana ustawa w art. 47, który stanowi, iż: „Kto będąc wierzycielem, w przypadku całkowitego wykonania zobowiązania albo jego wygaśnięcia, stwierdzenia faktu nieistnienia zobowiązania, powzięcia przez wierzyciela, który zawarł z biurem umowę z BIG wiadomości o odzyskaniu przez osobę utraconego dokumentu, którym posłużono przy zaciągnięciu zobowiązania – niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni, nie zażądał aktualizacji informacji od biura, któremu przekazał dane o zobowiązaniu lub o posłużeniu się cudzym dokumentem, podlega grzywnie do 30 000 złotych. Ponadto, zgodnie z art. 48 ust. 1 i 2 omawianej ustawy, takiej samej karze grzywny podlega ten, kto przekazuje do biura nieprawdziwą informację gospodarczą, a także ten, kto nie usunął informacji gospodarczej w terminie 90 dni od dnia jej otrzymania od biura lub ujawnił niezgodnie z przepisami ustawy informację gospodarczą osobom trzecim.